Heiloo in de periode 1781 – 1815
Tegen het eind van de 17e eeuw stagneert de enorme groei van rijkdom en vernieuwing in kunsten en wetenschap in de Republiek der Nederlanden. De oorzaak is oorlog: ons land is telkens in oorlog met Engeland en Frankrijk, waardoor de omvang van de handel krimpt. De Europese rivalen verdrijven ons land uit de gebieden in Noord- en Zuid Amerika. In de overzeese handel worden de winsten schraler, de VOC is niet meer de handelsonderneming van weleer. De Republiek verliest internationaal steeds meer terrein aan de Engelsen.
De Nederlanden vormen een federale republiek; zeven zelfstandige gewesten vormen samen een bondgenootschap: Republiek der Verenigde Nederlanden. De macht is in handen van de adel (het oosten van ons land) en de regenten (in het westen). Er is geen grondwet; steden en provincies worden bestuurd via een wirwar aan regeltjes en wetten waar bijna niemand een touw aan vast kan knopen. De macht is in handen van een kleine groep; burgers betalen belasting, maar mogen niet meebeslissen. In 1781 verschijnt een anoniem politiek pamflet dat oproept tot revolutie. De stadhouder moet worden afgezet, regenten vervangen door een democratisch gekozen bestuur, burgers moeten zich bewapenen en voor hun rechten opkomen: de patriottentijd is begonnen.
De originele druk van de Staatsregeling van 1798
In Heiloo is het Cornelis van Foreest die zich aansluit bij de nieuwe beweging: Een patriot op Nijenburg.
Uiteindelijk vallen 1795 de Fransen ons land binnen en stadhouder Willem V vlucht naar Engeland. De Bataafsche Republiek wordt een soort vazalstaat van Frankrijk. Het stadhouderschap wordt afgeschaft en op 1 maart 1796 komt de “democratisch gekozen” Nationale Vergadering voor het eerste bijeen. De Bataafsche grondwet heeft grote gevolgen; ons land wordt tot een eenheidsstaat gemaakt. Vrijheid van godsdienst, vergadering en drukpers worden vastgelegd. In Heiloo komt dat tot uiting in een kwestie: De Witte Kerk – gereformeerd of katholiek?
Een Engelse oorlogsvloot van 150 schepen zet in augustus 1799 op het strand bij Callantsoog een invasiemacht van meer dan 20.000 soldaten aan land. Zij krijgen in de weken erna versterking van nieuwe eenheden en van een aantal Russische regimenten. Eerste doel is de vestiging van een sterk geallieerd bruggenhoofd op het vasteland en de verdrijving van de Fransen. Willem V zal vervolgens weer aan de macht worden geholpen. In de Alkmaarsche Courant van 1799 zijn diverse artikelen terug te vinden die verwijzen naar de gevolgen van deze gebeurtenis voor de inwoners van Heiloo.
